Vanwege omstandigheden was ik toevallig in Heerhugowaard, geboortegrond der giganten, stad van reuzen, heiligdom en bedevaartsoord voor de toekomst (ik stel me voor dat het huis waar ik ben opgegroeid over honderd jaar tot nationaal monument verklaard wordt). 

Televisie is niet leuk dus ik wandelde langs bij de lokale wargameclub De Kromme Dolk om aan te schuiven bij een potje By Fire & Sword. Wargamer Fred Wildenburg, soms ook actief in andere steden, heeft in Heerhugowaard zijn thuisbasis. Hij, clublid Jeroen en ik speelden een kort beginnersscenario, een korte, fictieve cavalerieschermutseling, periode midden 17e eeuw met Polen en Transsylvanen.

Het was een introductiespel en de slag was te kort voor een grondige recensie. Maar dat hoeft ook niet per se. BF&S bestaat al een paar jaar. Een uitstekende recensie is te vinden op de Anatoli’s Game Room blog. Een paar korte impressies deel ik echter graag.

• Het spel is niet helemaal traditioneel I Go/ You Go, Aan het begin van iedere beurt dobbelen de tegenstanders wie het initiatief heeft. De winnaar bepaalt wie daarna als eerste beweegt: hijzelf of de tegenstander. Dat geeft een extra onvoorspelbaarheid aan het spel. Het kan interessant zijn om als eerste te beginnen of juist om je tegenstander te dwingen als eerste zijn zetten te doen zodat je beter kunt reageren.
• Je kunt proberen om het initiatief naar je hand te zetten. Door het inzetten van een bonus kan een speler zijn kans om de initiatiefworp te winnen vergroten. Dat heeft echter wel direct nadelige gevolgen voor het aantal eenheden dat je later die beurt kunt manoeuvreren. Dus je moet echt afwegen: wil ik initiatiefworp winnen, met risico’s daarna, of neem ik het risico dat mijn tegenstander begint, omdat ik zoveel mogelijk eenheden wil bewegen?
• Er zijn meer eenheden dan orders die je kunt geven dus je bent gedwongen tot het stellen van prioriteiten. Speltechnisch is dat altijd goed.
• Spelers leggen vervolgens gelijktijdig enkele fiches bij hun eenheden neer, met de orders die ze van plan zijn. Het is wat moeilijk in een paar woorden uit te leggen, maar het is een systeem dat werkt . Zonder op alle details in te gaan kan ik opmerken dat het vloeiend, snel en simpel is en mij meer een gevoel van gelijktijdigheid gaf dan veel andere wargames.
• De man-tegen-man-gevechten in dit potje waren vrij kort en vernietigend. Mogelijk kwam het door het scenario of door de dobbelsteenworpen. Bij de Warlord/Black Powder-serie heb ik het idee dat er een aantal beurten flink gedobbeld wordt voordat het gevecht tot een beslissing komt, met veel near-misses, rerolls en heroic last stands. Deze By Fire & Sword-gevechten waren in 1 of 2 beurten rond.
• De tabelletjes en speciale regels waren heel helder en hadden weinig toelichting nodig. Natuurlijk is geen enkel systeem moeilijk voor bevoorrechte mannen zoals ik, die Amsterdamse arrogantie aan Heerhugowaardse boerenslimheid koppelen. Maar toch. Ik denk dat zelfs mensen uit negorijen in de provincie (Rotterdam) deze regels kunnen begrijpen.
• De miniaturen van de producent zijn mooi.

​Prima spel kortom. Voor zover ik kanttekeningen heb (kan dat eigenlijk al na slechts 1 spelletje?) dan zijn dat met veel voorzichtigheid de volgende:

• Uit de krijgshistorische studies die ik ken over pike & shotte legers (The Art of Warfare in the Age of Marlborough met name, van Chandler) maak ik op dat cavalerie een vrij ondergeschikte rol speelde. Bij BF&S schijnt cavalerie relatief belangrijk te zijn. Dat is speltechnisch geslaagd, je krijgt mobielere, snellere manoeuvre-games, maar ik twijfel of dat historisch wel klopt.
• Getrainde cavalerie kan volgens deze spelregels in gesloten formatie aanvallen. Volgens mijn krijgshistorische boekenkastje werd dat pas gangbaar in de loop van de 18e eeuw, een paar uitzonderingen (Zweden uit de 30-jarige oorlog, Royalist cavalerie in de Engelse Burgeroorlog) daargelaten. Cavalerieregimenten waren tot de 18e eeuw nog steeds minder gedisciplineerde eenheden die verkenningen uitvoerden en probeerden ongedekte flanken te beschieten en aan te vallen, terwijl in het centrum de infanterie op elkaar botste. Zie ook dit interessante online artikel.
• Andere bronnen benadrukken daarentegen de aanvalskracht van bijvoorbeeld de Poolse huzaren, zie bijvoorbeeld dit Wikipedia-artikel.

Dus ik vroeg me toch af: is het historisch ‘correct’ om Oost-Europese veldslagen speltechnisch te baseren op de aanname dat de strijd gedomineerd werd door wendbare elitecavalerie? Heeft de Poolse spelontwerper van de historische uitzondering de regel gemaakt? Ik weet niet het antwoord. Dit kleine introductiescenario is te weinig om iets te zeggen over het spelsysteem als geheel. Laat ik zeggen dat het speltechnisch gevolg was (in dit scenario) dat ik een snel en wendbaar leger had dat geheel deed wat ik als keukentafelgeneraal plande. In andere spellen ben ik gewend dat sommige eenheden slecht luisteren of vluchten of niksdoen tegen je commando in. Dat kan flink frustrerend zijn, zeker in een beginnerspotje. Het was in dit introductiescenario sowieso eenvoudig om het hele leger als geheel in beweging te krijgen en aan te sturen waardoor prioriteren niet zo nodig was. 

Ik speelde tegen Jeroen (onder, midden), met Fred (links) als scheidsrechter en uitlegger. Geheel rechts het door Fred knap geschilderde leger.

De Kromme Dolk is trouwens een gezellige club. Aanrader voor alle Westfriezen onder de wargamers!